Behalve uw houding, mimiek en oogcontact zijn de posities en bewegingen die u - al dan niet bewust - maakt met uw hoofd bepalend voor hoe een gesprek verloopt. Deel twee van een serie van drie bijdragen van Frank van marwijk over gespreksregulatie met uw hoofd.
Lichaamstaal heeft een belangrijke functie bij het sturen van gesprekken. Door goede beheersing van de verschillende aspecten van deze non-verbale taal kunt u uw invloed op de communicatie vergroten. Behalve uw houding, mimiek en oogcontact zijn de posities en bewegingen die u - al dan niet bewust - maakt met uw hoofd bepalend voor hoe een gesprek verloopt.
Gespreksregulatie door hoofdbewegingen In het eerste deel van deze reeks heb ik beschreven hoe u het verloop van de communicatie voor een groot deel kunt bepalen door alleen al de stand en positie van uw hoofd. Laten we eens kijken wat het betekent als u uw hoofd in beweging brengt! Hoofdbewegingen van de spreker en de luisteraar hebben een grote invloed op de interacties binnen een gesprek. Als uw gesprekspartner veel naar u knikt terwijl u aan het woord bent, kunt u er vanuit gaan dat hij het de moeite waard vindt om naar u te luisteren. Als hij zijn ogen open heeft tenminste, anders duidt zijn knikken waarschijnlijk op een gevecht tegen de intredende slaap.
Veranderen van hoofdpositie Zoals ik vorige keer beschreef geeft u uw gesprekspartner aandacht door uw hoofd wat schuin te houden terwijl u luistert. U toont op deze manier dat u geïnteresseerd bent in wat de ander vertelt, maar misschien zegt de ander opeens iets waar u vraagtekens bij hebt. U kantelt uw hoofd dan naar de andere zijde en kijkt daarbij met een lichte frons. Door de positie van uw hoofd te wijzigen verandert u opeens van een luisterende naar een kritisch vragende houding.
Knikken en schudden De in onze cultuur meest bekende bewegingen zijn knikken (op en neer kantelen van het hoofd) en schudden (heen en weer draaien van het hoofd) in de betekenis van respectievelijk "ja" en "nee". Als u twee mensen met elkaar ziet spreken, kunt u conclusies trekken over de voortgang van het gesprek en de onderlinge meningen door te letten op de manier waarop ze knikken of schudden met hun hoofd. Daarbij maakt het verschil wie van beiden knikt of schudt met zijn hoofd, op welke manier en hoe snel dit wordt gedaan. Hieronder beschrijf ik de verschillende hoofdbewegingen van de luisteraar en de spreker en hun betekenis.
1. Hoofdbewegingen van de luisteraar…
U luistert en knikt daarbij langzaam… Als u langzaam knikt in de richting van een spreker, betekent dit per definitie niet dat u het ook met hem eens bent. Langzaam knikken heeft eerder aanmoediging als doel: spreek door, ik luister, ik kan u volgen… Een journalist zal ook zo knikken als een politicus zijn controversiële ideeën uit de doeken doet. Het langzame knikken stimuleert de spreker om verder te spreken en duidt niet persé op instemming. U toont zich een goede luisteraar als u uw hoofd schuin houdt - zoals eerder genoemd - en daarbij langzaam knikt. Als u op deze manier knikt naar mensen die tot u spreken zullen ze gemiddeld langer aan het woord zijn.
U luistert en u knikt daarbij zéér langzaam Door langzaam te knikken toont u belangstelling, maar als u als luisteraar zéér traag knikt en daarbij uw lippen tuit en uw wenkbrauwen fronst, is het waarschijnlijk dat u hiermee juist aangeeft dat u twijfels heeft bij de woorden die zijn uitgesproken.
U luistert en knikt daarbij snel… Als u als luisteraar snel knikt, bent u het vermoedelijk wel eens met wat de spreker vertelt. Door snel te knikken geeft u blijk van begrip en instemming. U kunt echter ook snel knikken om aan uw gesprekspartner te laten blijken dat u het woord over wilt nemen. Het wil in dat geval niet zeggen dat u het ook met de ander eens bent. Dit snelle knikken met de bedoeling de ander te onderbreken gaat gewoonlijk gepaard met een diepe inademing, naar voren bewegen van de schouders en wijd opengesperde ogen.
U schudt uw hoofd langzaam terwijl u luistert… Als u als luisteraar langzaam uw hoofd heen en weer beweegt, toont u uw ongeloof voor wat de spreker vertelt. Ook kan het zijn dat de spreker zijn zorgen uitspreekt en dat u op deze wijze begrip voor deze zorgen laat blijken.
U schudt uw hoofd snel terwijl u luistert… Als u als luisteraar snel uw hoofd heen en weer beweegt, laat u blijken dat u het niet eens bent met de spreker en er graag wat tegenin wil brengen. Als u uw hoofd naar voren kantelt en schudt - zoals een paard - geeft u aan dat u geheel afkeurt wat de ander zegt.
2. Hoofdbewegingen van de spreker…
U knikt langzaam terwijl u spreekt… Als u als spreker langzaam knikt, benadrukt u de woorden die u uitspreekt terwijl u knikt. Door dit te doen lukt het u als spreker beter om de aandacht van de luisteraar vast te houden. Ook wordt u beter verstaan door de ander.
U knikt snel terwijl u spreekt… Als u als spreker snel knikt, vertelt u iets wat naar zijn mening écht waar is. Door het snelle knikken tracht u de luisteraar te overtuigen van deze mening.
U schudt uw hoofd langzaam terwijl u spreekt… U vertelt iets moeilijks of zorgelijks en ondersteunt uw emotie op deze wijze. Het is belangrijk er op te letten dat uw hoofdbewegingen overeenstemmen met wat u zegt. Er zijn mensen die niet zeker zijn van zichzelf en steeds nee-schudden als ze iets vertellen. Dit verkleint hun geloofwaardigheid aanzienlijk. Het komt vaak voor dat een spreker op deze manier zijn eigen betoog tegenspreekt doordat hij met zijn nee-schudden te kennen geeft dat hij eigenlijk zelf niet zo gelooft in wat hij zegt.
U schudt uw hoofd snel terwijl u spreekt… Als u als spreker snel met uw hoofd schudt, vertelt u waarschijnlijk iets wat naar uw mening écht niet waar is en tracht zo uw gesprekspartner te overtuigen van deze mening.
Wissel uw hoofdbewegingen af Hoofdbewegingen hebben een belangrijke functie in de communicatie en de hoeveelheid bewegingen die u met uw hoofd kunt maken in verschillende situaties is zeer divers. Bij de bovengenoemde manieren van knikken en schudden beweegt u uw hoofd steeds enkele malen achter elkaar. Soms kunt u echter ook met een enkel knikje een subtiel accent aangeven in uw boodschap. Volgende keer zal ik bijzondere aandacht geven aan deze non-verbale uitingen.
Het is goed als het u lukt om verschillende houdingen en bewegingen van uw hoofd af te wisselen in een gesprek. Knikken stimuleert de gespreksvoering bijvoorbeeld, maar te veel herhaling daarvan vermindert de aandacht of nadruk die u ermee wilt geven. Door uw hoofd ook eens op een vragende manier achterwaarts of zijwaarts te bewegen kunt u de communicatieve waarde van uw gesprekken zeker vergroten.
De tweede golf Enige tijd terug leerde ik u een methode voor systematische herhaling: De tweede golf. Gebruik deze methode nu om (opnieuw) kennis te nemen van eerdere - tijdloze - artikelen. Lees deze week mijn vijfde artikel voor Managersonline.nl: Minicursus: hoe voert u een selectiegesprek?
