Nieuw organiseren begint bij omdenken. Bijvoorbeeld als het gaat over de organisatie: wat als we die nou eens wegdenken?
Het fijne van een filosofische scholing zoals ik die heb gehad, is dat je kunt spelen met abstracte begrippen. Je begrijpt dat heel veel dingen die wij mensen als vanzelfsprekend zijn gaan zien, dat helemaal niet zijn. Het zijn constructies van de menselijke geest, die je dus ook heel makkelijk anders kunt construeren (of weg kunt denken).
Tafel
Neem bijvoorbeeld het begrip ‘organisatie’. Goed beschouwd bestaat die helemaal niet, althans niet op de manier waarop bijvoorbeeld een tafel bestaat. Een tafel kun je vastpakken, je kunt ertegen aan schoppen, je kunt er een kopje op zetten. Maar een organisatie?
Voor de filosofische fijnproevers: natuurlijk is ook het begrip ‘tafel’ een abstract begrip, want je hebt honderden soorten tafels: ronde, rechthoekige, vierkante; op één poot, drie poten, vier; van hout, steen en ga zo maar door. Die noemen we allemaal tafel, maar ook dat is dus eigenlijk een abstractie van de menselijke geest. Dat is handig, want daardoor kunnen we met elkaar communiceren. Maar het kan ons ook in de weg gaan zitten.
Een organisatie bestaat altijd uit meerdere mensen, die dingen met elkaar doen. Er zijn gebouwen, machines, heel veel papieren en apparaten die deze papieren uitpoepen. Er is veelal een merk of meerdere merken (bijvoorbeeld Shell, of Unilever) dat bepaalde associaties oproept. Er zijn soms afdelingen, functies, auto’s van de zaak… En er is iets van een bedoeling: de oprichters van de organisatie zijn ooit gaan samenwerken omdat ze een bepaald doel nastreefden: het onderhouden van de dijken (waterschappen), de handel met de Oost (de VOC) of het opleiden van vakmensen (ROC’s).
Dat allemaal (en nog veel meer) zou je kunnen samenvatten onder het abstracte begrip ‘organisatie’, maar die verzameling is geen dag hetzelfde. Er gaat iemand met pensioen, er komt een stagiaire bij, er wordt een afdeling gesloten of er wordt iets nieuws begonnen. De organisatie verandert dus voortdurend, ook als er geen officieel verandertraject wordt ingezet.
Overleven
Het interessante is natuurlijk dat we in de organisatiekunde heel veel bezig zijn met de tamelijk nutteloze exercitie van het veranderen van de organisatie. ‘De wereld verandert, dus wij moeten mee veranderen om te overleven,’ hoor je dan. Maar waarom zou de organisatie eigenlijk moeten overleven? Als je de organisatie beschouwt als een middel tot een bepaald doel (of bedoeling, zoals Wouter Hart zo mooi heeft verwoord), en dat doel verandert, dan heb je misschien een ander middel nodig. Een schroevendraaier in plaats van een hamer.
Het probleem van heel veel mensen in organisaties is dat zij een hamer in handen denken te hebben, en daardoor overal spijkers zien om op te slaan. Maar die hamer bestaat alleen in hun eigen hoofd; als ze die wegdenken, zien ze dat ze ook een schroevendraaier tot hun beschikking hebben, en een knijptang, een zaag en een sleutel…
Een organisatie is geen vaststaand gegeven. Denk haar weg, en ga (nieuw) organiseren.
Deze week verschijnt bij uitgeverij Haystack het nieuwe boek van Ben Kuiken, Eerste Hulp bij Nieuw Organiseren. Het is een praktische gids om met nieuw organiseren aan de slag te gaan.
Over de auteur:
Ben Kuiken is filosoof, journalist en schrijver van managementboeken. Hij schreef meerdere boeken, waaronder Het Grote Fröbelboek voor Adviseurs, De Organisatiefilosoof, De Zinmakers en De Laatste Manager. Ben helpt organisaties met het goede gesprek en met een gedragen verandering. Meer informatie vindt u op benkuiken.nl
Over de auteur:
