Zwarte-Pietdiscussie en argumentatieleer: voer voor polemologen
12 februari 2016 -
De zwartepietdiscussie is geen fenomeen waar schouderophalend aan voorbij gegaan moet worden. Dat blijkt uit het kiemverhaal 'Zwarte Piet en de oerkracht van de Nederlandse cultuur'.
Dit verhaal heeft Nieuwsbank gepubliceerd na een succesvolle crowdfunding onder voor- en tegenstanders van een zwarte Piet. Na een jaar lang volgen van de discussie in sociale media, pers, radio en televisie, concludeert het artikel dat deze discussie alle trekken heeft van godsdienstfanatisme dat, zou het niet in Nederland zijn, gemakkelijk tot een burgeroorlog zou kunnen leiden.
Sterk geloof
"Geen geloof bij jonge kinderen is krachtiger dan het geloof in Sinterklaas," stelt Nieuwsbankredacteur Jan Halkes en met verwijzing naar citaten uit 'Wij zijn ons brein' van prof. Swaab is het dan niet verwonderlijk dat ook door volwassenen ter verdediging van dit geloof allerlei drogredenen worden aangevoerd. Daarbij treden massapsychologische effecten op, zoals die zich ook voordeden bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog; wij-zij denken, vijandbeelden, paranoïde waanideeën, complottheorieën en geen bereidheid tot compromissen.
Smoelenboek
Aanleiding voor de succesvolle crowdfunding was een persbericht over de verschijning van het 'Het Zwarte Piet Smoelenboek, De vele gezichten van Piet in heden en verleden' bij uitgeverij De Graveinse Abeel. Het boek bleek een representatieve weergave van vrijwel alle argumenten die door de voorstanders van een zwarte Piet worden aangevoerd. Voor een deel zijn die argumenten terecht. Het Zwarte Piet Smoelenboek maakt aannemelijk dat de Sinterklaastraditie niets met slavernij te maken heeft en dat de oorspronkelijke Piet van Jan Schenkman geen slaaf maar een gewone knecht van Sinterklaas verbeeldde. "Quinsy Gario heeft zijn huiswerk niet goed gedaan," aldus het Nieuwsbankartikel.
Maar: "De redenering van het Smoelenboek blijkt alleen maar gericht op de vraag of Zwarte Piet een slaaf voorstelt. En als dat niet zo blijkt te zijn, dan zouden de tegenstanders van een zwarte Piet geen punt meer hebben." Dit is een divisie-drogreden volgens Nieuwsbankredacteur Jan Halkes. Het eigenlijke punt van de tegenstanders van een zwarte Piet, de associatie met racisme, wordt daar niet mee onderuit gehaald. Racisme is in het betoog van de voorstanders de blinde vlek. Halkes vergelijkt het met anosognosie zoals dat kan voorkomen bij onder andere Alzheimer patienten: het ontkennen van de werkelijkheid tegen alle bewijzen in. "Maar misschien is het ook wel zo dat de betrokkenen gewoon niet beseffen wat racisme is omdat ze er nooit slachtoffer van zijn geworden."
Crowdfunding
Het artikel bij Nieuwsbank is een voorbeeld van een kiemverhaal, een diepgravend journalistiek artikel waarin een problematiek met hoor- en wederhoor, voors- en tegens zoveel mogelijk, binnen het budget, wordt uitgediept door een onafhankelijk journalist. Het budget voor de journalistieke research wordt bijeengebracht met crowdfunding onder zowel belangstellenden als belanghebbenden. De journalist gaat pas aan de slag wanneer het benodigde bedrag op de rekening van Nieuwsbank staat.
"Meneer Halkes, u trekt partij, belicht de zaak van één kant. Als ik dat geweten had, had ik nooit geld overgemaakt. Uw belofte om het Zwarte Piet Smoelenboek te promoten heeft u niet waargemaakt. Een journalist onwaardig," aldus de reactie van een crowdfunder op het nu gepubliceerde artikel. Maar een andere crowdfunder reageert: "Het Zwarte Piet Smoelenboek lijkt mij heel geschikt als lesmateriaal op middelbare scholen voor onderwijs in argumentatieleer!" Halkes zelf concludeert uit de eerste reacties drie dingen: 1. Anosognosie bestaat. Niet alleen bij sommige psychiatrische ziekten maar ook in het publieke debat; 2. Het is wel degelijk mogelijk onafhankelijke journalistiek te bedrijven op kosten van belanghebbenden; 3. Kennelijk weet niet iedereen wat met onafhankelijke journalistiek wordt bedoeld.