Nederlanders steeds ambitieuzer én op zoek naar saamhorigheid
28 april 2015 -
Het mentaliteitsklimaat in Nederland kenmerkt zich in toenemende mate door extremen en paradoxen. We zijn ambitieuzer én stellen ons tegelijkertijd in op soberheid, we verlangen naar tradities én globaliseren en we worden toleranter terwijl we ook verruwen.
Deze ontwikkelingen worden zichtbaar in acht mentaliteitstrends. Dit blijkt uit de MentaliteitsMonitor waarin marktonderzoeksbureau Motivaction sinds 1998 regelmatig de waarden en oriëntaties van Nederlanders peilt met een representatieve steekproef van ruim 1.250 Nederlanders die aan huis worden bezocht.
Zwarte Pieten-discussie én massaal eerbetoon aan slachtoffers vliegramp MH17
Waar in het jaar 2000 nog 50 procent van de Nederlanders stelde dat het gezamenlijk herdenken van gebeurtenissen hen een gevoel van verbondenheid gaf, is dit nu 70 procent. Denk bij de trend collectief ervaren aan het indrukwekkende nationale eerbetoon aan de slachtoffers van de neergehaalde MH17, de Je Suis Charlie-demonstraties en de massale aandacht voor de troonswisseling in 2013. Ook de interesse voor de Nederlandse geschiedenis neemt toe. In 1998 vond 66 procent van de Nederlanders het belangrijk om met de vaderlandse geschiedenis bekend te zijn, nu is dat 74 procent.
Martijn Lampert, Research Director: De behoefte aan tradities groeit in een tijd die door veel Nederlanders wordt ervaren als hard, gejaagd en individualistisch. Denk bijvoorbeeld aan het verhitte debat tussen de voor- en tegenstanders van zwarte piet, het grote succes van de musical Soldaat van Oranje en de herintroductie van merken van weleer zoals Tjolk en De Betuwe Jam op de markt. Tegelijkertijd raken we ook meer internationaal georiënteerd en onderhouden Nederlanders steeds makkelijker contact met mensen uit andere werelddelen. Deze trends versterken elkaar.
Nederland verruwt én wordt toleranter
Het maatschappelijke klimaat verruwt door een toegenomen geweldsfascinatie, maar ook door economische tegenslag en groeiende internationale instabiliteit. Tegelijkertijd is er sprake van een toegenomen tolerantie. Steeds meer mensen zien allochtonen als een verrijking van de samenleving en vinden dat homostellen kinderen moeten kunnen adopteren. We raken steeds meer gewend aan diversiteit en accepteren verschillen meer dan vroeger.
Presteren steeds belangrijker
Het onderzoek laat ook zien dat de prestatiesamenleving verder opkomt: steeds meer mensen leggen de lat hoger. Carrière maken wordt steeds belangrijker, ingegeven door economische onzekerheid, bezuinigingen, disruptieve veranderingen in markten en organisaties en een sterke nadruk op zelfredzaamheid.
De acht mentaliteitstrends op een rij
1. Collectief ervaren
2. Traditionalisering
3. Soberheid
4. Global Village
5. Tolerantie
6. Prestatiesamenleving
7. Geweldsfascinatie
8. Behoefte aan hiërarchie
Laagopgeleiden trendsetters in reactie op snel veranderende wereld
Opvallend is dat diverse trends waarop vooral laagopgeleiden hoog scoren zichtbaar worden in de breedte van de samenleving, die steeds complexer is geworden. Vaak worden hippe hoogopgeleiden vereenzelvigd met trendsetters, maar de trends collectief ervaren en behoefte aan hiërarchie laten een ander patroon zien. Deze trends zijn eerder te beschouwen als een reactie op een wereld die te snel verandert, waarbij laagopgeleiden juist de trendsetters zijn en andere groepen hun behoefte herkennen en volgen.
