28 april 2015 -
Door de jaren heen is de visie op management veranderd. In het begin van de 20e eeuw werd management beschouwd als wetenschap. Dit waren de hoogtijdagen van de wetenschappelijke bedrijfsvoering, ofwel scientific management van Frederick Taylor.
Het Taylorisme stelt dat je het aansturen van bedrijfsprocessen rond de werkvloer op een wetenschappelijke manier vorm kan geven. Ian Hayward van Ashridge Business School vraagt zich af of deze wetenschappelijke benadering nog steeds stand kan houden. "Leiderschap is veel meer een ambacht aan het worden."
Organisatie als machine
Het was de tijd van efficiency, waarbij alle activiteiten gemeten werden om zo min mogelijk tijd en geld te verliezen. Het observeren van tijd en bewegingen lagen ten grondslag aan effectief management. Henry Ford was uiteraard een van de belangrijkste exponenten van dit scientific management. Dankzij zijn productielijn met 84 stappen voor het produceren van zijn Model T, hoefden medewerkers slechts getraind te worden in een van die stappen. Hayward: "Organisaties werden gerund als machines, wat gezegdes opleverde als ‘running like clockwork’, in het Nederlands zoiets als ‘het loopt op rolletjes’ en ‘pulling levers’, de hendel over halen, iets in gang zetten. Wetenschappelijk management bleef de heersende overtuiging tot het midden van de vorige eeuw, maar verdween zeker niet. Kijk maar naar de opkomst van het ‘process re-engineering’ in de jaren ‘90, over metaforen van machines en organisaties gesproken."
Management vs leiderschap
Door de jaren heen ontstond er een scheiding tussen management en leiderschap. Flinke discussies zorgden ervoor dat er meer werd gekeken naar de basisprincipes van leiderschap. "Management ging steeds meer over het mensen aanzetten de juiste dingen te doen, leiderschap werd mensen overhalen het juiste te willen doen. In de tweede helft van de vorige eeuw werd het denken over leiderschap nog veel beïnvloed door wetenschap, met name sociale en gedragswetenschappen. De organisatiemetaforen verschoven van de machine naar het levende organisme dat verzorgd en opgevoed moet worden," aldus Hayward.
Leiderschap als kunst
Tegenwoordig is er een stroming die leiderschap beschouwt als wetenschap en als kunst. Hayward is daar niet zo zeker over. "Leiderschap is zeker een kunstvorm. Effectieve leiders moeten, net als kunstenaars, hun organisationele context interpreteren om een algehele en inspirerende visie te ontwikkelen. Die visie moet anderen aanzetten te volgen, in tegenstelling tot simpelweg een opdracht uit te voeren. Maar ik ben minder overtuigd dat het ook een wetenschap is. Wetenschap impliceert een precisie die gezien de onzekerheid en onvoorspelbaarheid binnen bedrijven maar zelden mogelijk is."
De wetenschappelijke verbinding tussen oorzaak en gevolg wordt in hedendaagse, complexe organisatie vaak verstoord door verschillende en soms conflicterende variabelen. Hayward: "Ik geloof dat leiderschap, net als kunst, een ambacht is. De effectieve leider moet als een ambachtsman de juiste tools kiezen en deze op de juiste manier hanteren. Hierbij wordt de stijl aangepast aan de behoeften van de mensen die hij of zij leidt en aan de situatie waarin de organisatie zich bevindt."
Leiders staan dagelijks voor uitdagingen, zoals complexe veranderingen begeleiden, het managen van diverse teams in verschillende landen met verschillende culturen, talenten binnenhalen en behouden en maatschappelijke belangen in het vizier houden. Hayward besluit: "Het is juist de combinatie van kunst en ambacht die hen in staat stelt om effectief hiermee om te gaan."
